VẤN ĐỀ XÂM PHẠM QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ Ở VIỆT NAM TRONG BA NĂM QUA
Trong những năm gần đây, Việt Nam đã phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ (SHTT). Nhiều cơ quan nhà nước, bao gồm Cơ quan Cảnh sát kinh tế, Cơ quan Quản lý thị trường, Hải quan, Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ và các Sở Khoa học và Công nghệ trực thuộc tỉnh đã tích cực tham gia vào cuộc chiến chống xâm phạm quyền SHTT. Bài viết này xin đưa ra và cung cấp tổng quan về các loại hàng hóa thường xuyên bị xâm phạm SHTT nhất, đặc biệt tập trung vào các xâm phạm về nhãn hiệu, sáng chế và kiểu dáng công nghiệp trong ba năm qua.
Xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu
Theo Cục Quản lý thị trường, xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu là loại xâm phạm sở hữu trí tuệ phổ biến nhất tại Việt Nam. Từ năm 2021 đến năm 2023, đã có hơn 3.000 vụ hàng hóa giả mạo nhãn hiệu được báo cáo. Các vụ xâm phạm này chủ yếu ảnh hưởng đến các ngành hàng tiêu dùng như quần áo, đồ điện tử, mỹ phẩm và dược phẩm. Cảnh sát kinh tế báo cáo rằng chỉ riêng trong năm 2022, đã có hơn 1.200 vụ hàng điện tử và quần áo giả bị thu giữ, với giá trị thị trường ước tính vượt quá 50 tỷ đồng.
Xâm phạm quyền đối với sáng chế
Xâm phạm quyền đối với sáng chế cũng là một vấn đề đáng kể, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất và công nghệ. Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ đã ghi nhận khoảng 200 vụ xâm phạm quyền đối với sáng chế trong giai đoạn từ năm 2021 đến 2023. Các vụ việc này thường liên quan đến máy móc, thiết bị điện và sản phẩm hóa chất. Một ví dụ đáng chú ý trong năm 2022 là vụ án do Cảnh sát kinh tế Hà Nội xử lý đối với một nhà máy sản xuất phụ tùng máy móc xâm phạm quyền đối với sáng chế của một công ty nước ngoài, dẫn đến việc tịch thu các sản phẩm trị giá tới 20 tỷ đồng.
Xâm phạm quyền đối với kiểu dáng công nghiệp
Xâm phạm quyền đối với kiểu dáng công nghiệp ảnh hưởng chủ yếu xảy ra liên quan đến các ngành đồ nội thất, thời trang và phụ tùng ô tô. Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các Sở Khoa học và Công nghệ trực thuộc tỉnh đã báo cáo hơn 500 vụ vi phạm quyền đối với kiểu dáng công nghiệp trong ba năm qua. Năm 2021, Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đã phát hiện một vụ việc đáng kể liên quan đến phụ tùng ô tô giả mạo sao chép kiểu dáng công nghiệp của một nhãn hiệu quốc tế nổi tiếng, dẫn đến tịch thu hàng hóa trị giá 10 tỷ đồng.
Một số vụ việc đáng chú ý khác
Cơ quan hải quan cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và ngăn chặn các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại biên giới. Từ năm 2021 đến năm 2023, Hải quan đã báo cáo hơn 1.000 vụ hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ được nhập khẩu vào Việt Nam, chủ yếu là hàng giả của các mặt hàng xa xỉ, đồ điện tử và đồ chơi. Trong một chiến dịch lớn vào năm 2022, Cục Hải quan Hải Phòng đã chặn một lô hàng đồng hồ xa xỉ giả trị giá 30 tỷ đồng.
Kết luận
Số liệu từ các cơ quan thực thi pháp luật đã cho thấy tính chất dai dẳng và lan rộng của các hành vi xâm phạm quyền SHTT tại Việt Nam. Xâm phạm nhãn hiệu vẫn là hành vi phổ biến nhất, ảnh hưởng đến nhiều loại hàng tiêu dùng. Xâm phạm quyền đối với sáng chế và kiểu dáng công nghiệp, mặc dù ít xảy ra hơn, nhưng lại đặt ra những thách thức đáng kể trong các lĩnh vực sản xuất và công nghệ. Những nỗ lực liên tục của Cảnh sát kinh tế, Quản lý thị trường, Hải quan và Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ là rất cần thiết để giảm thiểu các hành vi xâm phạm này và bảo vệ quyền của các chủ sở hữu SHTT. Tăng cường hợp tác giữa các cơ quan này và nâng cao nhận thức của công chúng về quyền SHTT là những bước đi quan trọng hướng tới một chế độ thực thi SHTT mạnh mẽ hơn tại Việt Nam.
