Thực trạng hàng giả, hàng nhái sở hữu trí tuệ trên sàn thương mại điện tử tại Việt Nam trong những năm gần đây
Trong những năm gần đây, thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh mua sắm chủ yếu của người tiêu dùng. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, thị trường TMĐT Việt Nam dự báo sẽ đạt giá trị lên đến 16 tỷ USD vào năm 2025. Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển này, thị trường TMĐT cũng đang đối mặt với vấn đề nghiêm trọng: hàng giả, hàng nhái sở hữu trí tuệ (SHTT).
Những sản phẩm giả mạo thương hiệu, sao chép thiết kế, vi phạm bản quyền và sáng chế không chỉ gây tổn hại cho người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến các doanh nghiệp chân chính, làm suy giảm lòng tin của khách hàng đối với các sàn TMĐT.
Thực trạng hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT
Theo ông Trần Văn Dũng – Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ quản lý thị trường – Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương), tốc độc tăng trưởng trên TMĐT đạt trung bình 25%/năm. Chính vì tăng trưởng tốt nên TMĐT tiếp cận được nhiều người tiêu dùng, giao hàng rất nhanh. Tuy nhiên, cùng với đó, nạn mua bán hàng giả cũng đã và đang diễn biến phức tạp trên môi trường mạng. “Thời gian qua lực lượng chức năng tăng cường chống hàng giả trên mạng bước đầu đạt kết quả tốt, song vẫn gặp khá nhiều khó khăn.”
Hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT của Việt Nam đang ngày càng gia tăng về số lượng và chủng loại. Theo báo cáo của Cục Quản lý thị trường, trong năm 2023, các lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý hàng nghìn vụ vi phạm về sản phẩm giả mạo, vi phạm quyền SHTT. Trong đó, một số sản phẩm phổ biến như: mỹ phẩm giả, thuốc chữa bệnh không rõ nguồn gốc, phụ kiện điện thoại giả mạo thương hiệu nổi tiếng, đồ điện tử nhái các sản phẩm của các hãng lớn như Apple, Samsung, Sony….
Các sàn TMĐT lớn như Shopee, Lazada, Tiki và Sendo đang phải đối mặt với sự xuất hiện tràn lan của hàng giả, hàng nhái. Những sản phẩm này không chỉ xuất hiện dưới dạng các mặt hàng giá rẻ mà còn được quảng bá, tiếp thị rất chuyên nghiệp, khiến người tiêu dùng khó nhận biết. Các thủ đoạn lừa đảo cũng ngày càng tinh vi, như việc sử dụng các hình ảnh sản phẩm thật để quảng cáo, hoặc thiết lập các cửa hàng giả với tên gọi giống thương hiệu nổi tiếng.
Nguyên nhân của vấn nạn hàng giả, hàng nhái
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng của hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT tại Việt Nam, trong đó có những yếu tố nổi bật sau:
- Thiếu kiểm soát và quản lý từ các sàn TMĐT: Mặc dù các sàn TMĐT đều tuyên bố có các quy trình kiểm tra và giám sát việc đăng bán sản phẩm, nhưng thực tế, công tác kiểm soát này vẫn còn lỏng lẻo. Các seller (người bán) có thể dễ dàng đăng tải sản phẩm mà không phải đối mặt với những quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt.
- Lỗ hổng trong quy định pháp lý: Dù pháp luật Việt Nam đã có những quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và xử lý hàng giả, nhưng các quy định này vẫn còn thiếu chặt chẽ và khó thực thi, đặc biệt là trong môi trường TMĐT. Các quy trình xử lý vi phạm thường mất thời gian dài, khiến người vi phạm dễ dàng lách luật.
- Tính ẩn danh của thương mại điện tử: Trên các sàn TMĐT, các cửa hàng có thể dễ dàng đăng ký với các tên gọi giống hệt thương hiệu nổi tiếng, tạo ra sự lừa dối người tiêu dùng. Điều này làm cho việc phát hiện và ngừng bán hàng giả trở nên khó khăn.
- Sự thiếu hiểu biết của người tiêu dùng: Mặc dù người tiêu dùng Việt Nam ngày càng có xu hướng mua sắm trực tuyến, nhưng kiến thức của họ về quyền lợi sở hữu trí tuệ và cách nhận diện hàng thật, hàng giả vẫn còn hạn chế. Nhiều người tiêu dùng không thể phân biệt giữa hàng chính hãng và hàng giả, dẫn đến việc dễ dàng mua phải sản phẩm kém chất lượng.
Hậu quả của việc bùng nổ hàng giả, hàng nhái
Sự phát triển của hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn làm tổn hại đến uy tín của các thương hiệu. Các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm chính hãng phải chịu sự cạnh tranh không lành mạnh, dẫn đến thiệt hại về doanh thu và lợi nhuận.
Đối với người tiêu dùng, việc sử dụng hàng giả, hàng nhái có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là đối với các sản phẩm như mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh và thực phẩm chức năng. Những sản phẩm này không chỉ không đạt chất lượng mà còn có thể tiềm ẩn các nguy cơ về sức khỏe. Người tiêu dùng mất niềm tin vào các sản phẩm chính hãng và các sàn TMĐT, từ đó giảm đi sự phát triển của thị trường thương mại điện tử.
/
